Copyright: Jan A. Baaijens, pastorale hulpverlening.
Een opbouwend artikel voor geestelijk herstel, met een persoonlijke test en pastorale opdrachten.
Worden onze geestelijke behoeften vervuld?
Wat hebben we nodig om geestelijk gezond op te groeien? Dat heeft te maken met de vervulling van onze behoeften, die we vanaf onze geboorte nodig hebben. Ik wil in dit artikel uitleggen en uitbeelden hoe je geestelijk kunt opgroeien door geloof, hoop en liefde.
Hieronder zie je de eerste afbeelding van een voltooide behoeftenpiramide voor geestelijke groei
(Als je er op aanklikt, wordt de afbeelding uitvergroot. Met het pijltje ‘terug’, linksboven, kom je dan weer op de tekst.)
Op de beide afbeeldingen zie je 10 geestelijke behoeften in de ontwikkelingsfase vanaf onze geboorte. In de getekende piramide zit een geestelijk model voor groei en herstel. Van onder naar boven zie je welke behoeften vanaf de vroegere kinderjaren behoren te worden vervuld. Dat is de taak van ouders, opvoeders en opleiders.
In de groei naar de volwassenheid zijn er in de verschillende leeftijdsfasen specifieke behoeften. Ik wil uitleggen en uitbeelden hoe je geestelijk kunt groeien en herstellen door goede relaties. Het zijn de liefdesbanden die ons vreugde geven. Je ziet hieronder de ideaal volgroeide behoeftenpiramide :
- Piramide vervulling geestelijke behoeften
Als ons geestelijk leven is verbonden met God, dan hebben wij een beschermend dak in ons leven, met een geopend venster naar Boven. Je kunt dat ook zien op de afbeelding. Door dat venster komen het licht en de liefde van God door Jezus Christus bij ons binnen. Dit gebeurt door de inspiratie van de Heilige Geest.
Als we tot God komen,
kunnen we ook door Hem worden hersteld.
Groeien door relaties
Binnen meerdere relatievormen zal het kind gezond naar de geestelijke en emotionele volwassenheid kunnen groeien. Daartussen zitten voorbeeldfiguren die het opgroeiende kind gebruikt voor de vorming van een eigen identiteit.
Velen worden geestelijk en emotioneel nooit volwassen. Hoe komt dat? Moesten ze zichzelf opvoeden? Waren hun kinderjaren vol afwijzing, vrijblijvend, wanordelijk, bedreigend, zonder geloof, hoop en liefde?
Hoe waren onze kinderjaren?
Zijn we opgevoed en opgegroeid met geloof, hoop en liefde?
Bouwstenen voor geestelijke groei
Welke bouwstenen zijn nodig voor een gezonde en evenwichtige ontwikkeling? Hoe behoren ze vanaf de eerste kinderjaren te worden toegevoegd en opgezet in het proces van opvoeding en groei naar de volwassenheid? Waardoor worden we binnen het raamwerk van geloof, hoop en liefde werkelijk opgebouwd? Ik denk dat dit gebeurt door liefdevolle relaties, die worden gemotiveerd door de liefde van God in Christus Jezus. Dat geeft zekerheid en vreugde (zie Rom. 8:31-39).
Daardoor komt ons geestelijk huis vast te staan op de Rots de eeuwen, gefundeerd op het Woord van God. Jezus leert ons in Matth. 7:24: ‘Daarom, ieder die deze woorden van Mij hoort en ze doet, die zal Ik vergelijken met een verstandig man, die zijn huis op de rots gebouwd heeft.’ Je wordt dan in de liefde van God opgebouwd.
Op de afbeelding hieronder worden de nodige bouwstenen getoond:
Je ziet vanonder de veilige bouwstenen van liefde en vreugde waardoor het kleine kind geestelijk gezond kan opgroeien. Na de verdere opbouw naar de volwassenheid zie je de geestelijke ontplooiing van de vrucht van de Geest, zoals deze wordt genoemd in Galaten 5:22: ‘liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing.’
Daarbij zie je de vernieuwing van het denken, en de waarheid die vrijmaakt. De gelovigen ontvangen het van God, waarbij ze hun identiteit in Jezus Christus mogen vinden. Zo kunnen we als gelovigen volgens het plan van God groeien naar een heerlijke bestemming.
Hieronder zie je de nodige bouwstenen voor geestelijke groei vanaf de basis (bovenaan) tot aan de hogere stenen (onderaan) overzichtelijk uitgebeeld. Bij de opdrachten worden ze in deze volgorde genummerd.
Opdracht 1 – Persoonlijke test bouwstenen geestelijke groei:
In hoeverre zijn de volgende bouwstenen voor geestelijke groei aanwezig in je leven? Ze worden opgebouwd vanaf de vroegste kinderjaren door positieve relaties, bemoedigingen, waardering, activering en stimulering. Wat heb je er van meegemaakt en meegekregen vanaf je eerste levenservaringen:
1. liefde en warmte 2. voelen en ervaren 3. vrijheid en vreugde
4. delen en hechten 5. herkennen en accepteren
6. troost en voldoening
7. rust en veiligheid 8. herstellen
9. ontdekken 10. verkennen 11. doorzettingsvermogen
12. denken en begrijpen 13. identiteit 14. waarheid en eerlijkheid
15. geduld en goedheid 16. zelfbeheersing
17. vriendelijkheid 18. zachtmoedigheid 19. vrede en vreugde
20. geloof, hoop en liefde
Met deze test (en de uitslag) kun je een pastoraal gesprek voeren. Dit geldt ook voor de persoonlijke tekst over de blokkades voor geestelijke groei (verderop in de tekst).
Onvervulde geestelijke behoeften
Wat gebeurt er als de belangrijke geestelijke behoeften vanaf de kinderjaren niet worden vervuld? Hoe ziet het plaatje er dan uit? Dan wordt het geestelijke, psychische en emotionele leven bepaald door derving of gemis. Je kunt dat zien op de afbeelding hieronder. In de ontwikkelingsfase van kind naar jongvolwassene zie je van onder naar boven het gemis aan de nodige bouwstenen in de piramide geestelijke behoeften. Herken je er iets in bij jezelf of anderen?
Zoals je leest in de piramide, worden de missen zaken als zodanig ervaren. Men gaat er onder gebukt. Het zijn emotionele en geestelijke problemen die het leven donker kleuren. Het zijn zaken die door relaties worden aangedaan, maar ook negatief worden opgevat. Mensen in problemen maken meestal ook de verkeerde keuzes, waardoor de problemen aanhouden.
Getraumatiseerde en depressieve mensen
worden bepaald en gekenmerkt door de zin:
‘help, ik heb een probleem’.
Velen van hen proberen het te verdoven door een verslaving. Verslaafden hebben problemen, maar maken ook problemen.
Als een kind emotioneel wordt verwaarloosd, en de nodige behoeften niet worden vervuld, kan er een A-trauma ontstaan. Mede hierdoor komen vele duizenden Nederlanders op latere leeftijd in een depressie terecht.
Hoe kan er nog herstel komen
als je een gezonde basis voor geestelijke groei hebt gemist?
Ontbrekende bouwstenen
Door een depressie kan een mens op instorten staan. Emotioneel onhandige mensen proberen een muur overeind te houden waarvan onderaan stenen ontbreken. Mensen leven in een huis met een gedeeltelijk fundament, dat daardoor scheef is gezakt. Aan een gebouw waaraan bouwstenen ontbreken, kunnen gelukkig ook nieuwe bouwstenen worden toegevoegd.
De oplossing voor dit alles is: toevoegen wat ontbreekt!
Geestelijk en emotioneel onvolwassen mensen hebben vaak een opvoeding zonder geloof, hoop en liefde gehad. Ze hebben goede relaties gemist. Er waren te weinig positieve opvoeders, waaraan ze zich als kind konden spiegelen. Ze konden geen gezonde identiteit ontwikkelen door gebrek aan goede identificatiefiguren.
In dit artikel ga ik, naast de geloofsopvoeding, ook in op de vorming van het karakter, de hersenfuncties, met de nodige gezonde verbindingen en goede synchronisatie. In alle levensfasen behoren we geestelijk, emotioneel en rationeel gelijkmatig en evenwichtig te ontwikkelen en op te groeien.
Blokkades geestelijke groei
Op de afbeelding hieronder zie je welke zaken gezonde geestelijke groei kunnen blokkeren. Deze negatieve zaken, activiteiten en emoties worden overgedragen en opgelegd door opvoeders, relaties en de omgeving. Het zijn oorzaken en gevolgen van A-trauma’s en B-trauma’s, waaraan veel mensen levenslang lijden. We komen hier in het werkgebied van de psychiatrie, waar men zich bezig houdt met het lijden van de ziel, de emotionele beschadigingen en pijnlijke herinneringen. Je ziet de mogelijke gevolgen van deze trauma’s op de afbeelding hieronder.
Opdracht 2 – Persoonlijke test blokkades geestelijke groei:
In hoeverre zijn de blokkades voor geestelijke groei aanwezig in je leven? Ze worden opgebouwd vanaf de vroegste kinderjaren door negatieve relaties, ontmoedigingen, liefdeloosheid, afwijzing, dreiging, (emotionele verwaarlozing) en vormen van mishandeling. Wat heb je er van meegemaakt en meegekregen vanaf je eerste levenservaringen:
1. geen liefde 2. afwijzing 3. angst en zorg 4. vreugdeloosheid
5. onrust 6. verdriet en pijn 7. problemen
8. vernedering 9. veroordeling 10. schaamte
11. onmacht 12. boosheid 13. frustratie en agressie
14. chaos en stress 15. vluchten of vechten
16. zelfbeklag en trots 17. mistrouwen en twijfel 18. passiviteit en isolatie
19. verslaving 20. depressie
Met deze test (en de uitslag) kun je een pastoraal gesprek voeren. Dit geldt ook voor de persoonlijke tekst over de positieve voor geestelijke groei (eerder in de tekst). Je kunt de uitslagen van de twee testen naast elkaar leggen en samen bespreken.
Opdracht 3
a. Hoe kunnen de negatieve blokkades en afbraakstenen in je leven worden vervangen door positieve bouwstenen, waardoor er geestelijk herstel en nieuwe groei kan plaatsvinden?
b. Wat kun je doen om te komen tot geestelijk herstel en nieuwe groei door relaties? Welke nieuwe contacten kun je leggen? Met welke mensen wil je omgaan?
c. Wat kunnen gelovigen hierin voor jou betekenen?
d. Waardoor kun je meer geloof, hoop en liefde ontvangen?
Herstellen door geloof, hoop en liefde
Door trauma’s, emotionele verwaarlozing, langdurige afwijzing en andere pijnlijke ervaringen kan de geestelijke ontwikkeling stagneren en verdere groei naar volwassenheid worden geblokkeerd. Er ontstaan problemen bij de hersenchemie, zodat de hersenen niet verder uitontwikkelen. Daarbij spelen de functies binnen de rechter- en linkerhersenhelft een belangrijke rol. De logica zit aan de linkerkant en het gevoel in de rechterhersenhelft. Deze verschillende hersenfuncties moeten zich op tijd evenwichtig en gezond kunnen ontwikkelen. Verderop in dit artikel ga ik hier uitgebreider op in.
Het komt er eigenlijk ook op neer dat geestelijk en emotioneel beschadigde mensen teruggeworpen kunnen worden op hun basisbehoeften. Geestelijk en emotioneel blijven ze dan hangen in de ontwikkelingsfase van een kind. Je blijft dan bezig met de basisbehoeften die we zien bij de nummers 1 t/m 4 van de piramide. De verdere geestelijke behoeften voor de groei naar de volwassenheid verdwijnen dan in de mist van het verwarde denken. Emotioneel beschadigde mensen kunnen inactief en passief worden voor de zaken die worden genoemd bij de nummers 5 t/m 7 van de piramide van geestelijke groei. Door de innerlijke problemen kunnen ze daarvoor te verward, chaotisch en stressvol zijn. Ze zoeken hoofdzakelijk naar acceptatie, liefde en veiligheid. En dat zijn juist ook de zaken die ze kunnen vinden bij God!
Geestelijk herstel door Jezus Christus
In de relatie met Hem is er herstel mogelijk. Bij Hem kom je tot rust. Hij nodigt ons in Matth. 11:28: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.’ Als we door Jezus we tot God komen, kunnen we door Hem worden hersteld. Jezus is de Heiland: de Redder, Bevrijder en Heler.
Jezus kan ons gebrek, ons gemis en onze leegte
met Zichzelf vervullen
In Lukas 4:16-19 geeft Jezus aan waarvoor Hij is gekomen en wat Hij kan betekenen voor mensen die geestelijk herstel nodig hebben. Hij zegt van Zichzelf: ‘De Geest van de Heere is op Mij, omdat Hij mijn gezalfd heeft; Hij heeft Mij gezonden om aan de armen het Evangelie te verkondigen, om te genezen die gebroken van hart zijn, om aan gevangenen vrijlating te prediken en aan blinden het gezichtsvermogen, om verslagenen weg te zenden in vrijheid, om het jaar van het welbehagen van de Heere te prediken.’ Tot op heden zien we dat mensen zowel geestelijk als lichamelijk worden genezen door God, door de wonderen die gebeuren in de Naam van Jezus Christus.
Geestelijk herstel bij een verslaafde man
In mijn werk bij de verslavingszorg en geestelijke hulpverlening heb ik contact met een ex-verslaafde. Hij is ook al met mij meegegaan als ervaringsdeskundige bij voorlichtingen voor jongeren en op school. Hij is als moslim opgegroeid, maar al in zijn jeugdjaren verslaafd geraakt aan softdrugs en verschillende harddrugs. Daardoor heeft hij geen opleiding in zijn jeugdjaren afgerond. Verder is hij meer dan 20 jaar verslaafd geweest.
Bij De Hoop in Dordrecht is hij geholpen en kwam hij in aanraking met het Evangelie. Jezus Christus, Zijn verlossend en helend werk, en Zijn woorden drongen tot hem door. Vooral de eerder aangehaalde tekst uit Matth. 11:28 raakte hem: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.’ Hij werd steeds weer ontroerd als hij in een samenkomst het lied hoorde over Jezus: ‘Man van smarten, Lam van God.’ (Man Of Sorrows van Kingdom Culture). Hij kwam bevrijdend en helend in zijn leven.
Tijdens de Sta Op Cursus Geestelijk herstel zongen we op 15 maart 2016 samen met de deelnemers Opwekking 358, met de helende tekst:
Uw tederheid genas, wat er bitter in mij was.
Uw heil neem ik aan, o Heer.
Uw liefde overwon, keerde al mijn boosheid om.
Uw heil neem ik aan, o Heer (3x)
(O, Lord, Your tenderness van Graham Kendrick, Ned. tekst: Jan Visser)
De ex-verslaafde man was aanwezig, en werd diep geraakt door het lied. Later zei hij me dat deze heerlijk ervaring uitsteeg boven alle ervaringen met drugs, die hij had gebruikt.
Ik heb hem toen ook een test afgelegd over de hierboven genoemde positieve bouwstenen voor geestelijke groei en de blokkades voor geestelijke groei. Vanaf zijn jeugd t/m zijn verslaving, tot hij bijna half de veertig was, kon weinig positieve bouwstenen in zijn leven herkennen. Alle hierboven genoemde blokkades van 2 t/m 20 kon hij wel herkennen in zijn oude leven, behalve dan dat hij wel liefde van zijn ouders heeft ervaren. Het zal duidelijk zijn dat je dan wel psychiatrische behandeling nodig hebt, die wel jaren kan duren om tot herstel te komen. Hij is weliswaar een tijd bij De Hoop in behandeling geweest, en nog bij ambulant bij onze afdeling van De Hoop.
Niettemin vertelde hij mij dat inmiddels alles positieve bouwstenen en kenmerken daarvan in zijn leven aanwezig zijn. Dat duidt op maximaal geestelijk herstel in zijn situatie. Hij kwam pas in juni 2014 bij De Hoop. Daarbij heeft hij geloof, hoop en liefde gevonden bij God en Jezus Christus. We zien dat hij daar in korte tijd in groeit. Hij bezoekt trouw pastorale samenkomsten en kerkdiensten, en getuigt vrijmoedig de genade van God en zijn geloof. Zijn geloofskennis en Bijbelkennis nemen snel toe in zijn honger naar het contact met God en zijn verlangen naar een hechte geloofsrelatie met Jezus.
We zien dus in zijn leven een bewijs van voorspoedig geestelijk herstel door het werk van Jezus. God werkt in hem door Woord en Geest. In zijn leven wordt de laatste afbeelding hierboven zichtbaar. Door het snelle herstel van zijn basisbehoeften door de liefde van God, de hoop, en het geloof in Jezus Christus kan er ook een herstel en groei komen bij de jarenlang ontbrekende nummers 5 t/m 7 van de geestelijke behoeftenpiramide.
Opdracht 4
a. Hoe kun je herstellen door de liefde van God en het geloof in Jezus Christus?
b. Probeer elkaar eens te bemoedigen met teksten uit de Bijbel.
c. Praat eens door over de ervaringen van de ex-verslaafde, en zijn spoedige herstel. Wat herken je ervan in je eigen leven? Hoe kan dit persoonlijk verhaal je verder helpen?
d. Ga met elkaar in gebed voor bevrijding, herstel en geestelijke groei.
e. Waarvoor wil je God danken en hoe wil je Hem eren in dit gebed? Sluit er samen mee af.
Uitleg A- trauma’s en B-trauma’s
A-trauma’s zijn het gevolg van onbevredigende emotionele basisbehoeften. Je krijgt een A-trauma door de afwezigheid van noodzakelijk goede geestelijke bouwstenen vanaf de vroegste kinderjaren. Het zijn de ontbrekende en beschadigde bouwstenen bij de basis van de behoeftenpiramide.
A-trauma’s worden ook wel ‘de breuken van de ziel’ genoemd
Het zijn de geestelijke en psychische barsten,
die zich steeds weer verder kunnen uitbreiden
B-trauma’s worden veroorzaakt door slechte, bedreigende ervaringen, die grote invloed hebben op het geheugen. Ze kunnen min of meer in je historisch record een ondermijnende factor zijn voor een gezonde geestelijke groei. Men heeft het hierbij ook wel over ‘breuken in het denken’. Je kunt hierbij denken aan lichamelijke, seksuele, verbale of emotionele mishandeling, die je hebt meegemaakt of gezien. Het kan ook gaan over ‘het verlaten zijn door ouders’ of ‘het langdurig gepest zijn’.
B-trauma’s worden ook wel ‘breuken in het denken’ genoemd
Welke zaken in je historisch record spelen nog een belangrijke rol bij nieuwe omstandigheden en contacten?
Bekende gevolgen van de beide trauma’s zijn: borderline en DIS (dissociatieve identiteits stoornis). Mogelijk zijn er inmiddels 150.000 tot 200.000 borderliners in ons land. Wat gaat er mis in de zorg en opvoeding vanaf de vroege kinderjaren? Waarom is er zoveel gebrek aan geloof, hoop en liefde?
We kunnen dus twee soorten trauma’s onderscheiden:
-
A-trauma’s: het afwezig zijn van de goede dingen die we nodig hebben om geestelijk gezond te kunnen opgroeien.
-
B-trauma’s: slechte, bedreigende ervaringen, die blijvende angst en/of boosheid veroorzaken.
Als klein kind kun je jezelf daartegen niet verweren. Het komt over je, en kan zelfs een blijvende negatieve impact hebben op de rest van je leven. Deze trauma’s spelen zich meestal af binnen de relationele sfeer, waarbij vooral ook de kinderen het slachtoffer zijn. Een getraumatiseerd, wegvluchtend kind heeft zo spoedig mogelijk bescherming, speciale zorg en liefdevolle, betrouwbare relaties nodig.
Mensen met trauma’s uit de kinderjaren
vechten zich vaak door het leven
Beschadigde mensen kunnen zich geestelijk gaan pantseren, om te voorkomen dat ze weer worden gekwetst. Eén op de drie getraumatiseerde mensen heeft jeugdtrauma’s opgelopen door lichamelijke of seksuele mishandeling. Het blijkt echter dat er in verhouding meer gekwetste mensen zijn die worstelen met de afwezigheid van zaken die nodig zijn voor geestelijke groei.
Herstel van gebrokenheid is nodig voor groei
Als de vrucht van de Geest aanwezig is in je leven, zullen liefde en vreugde meehelpen om te herstellen van de innerlijke pijn, trauma’s en emotionele beschadigingen uit het verleden. Voor herstel is het ook belangrijk dat je in een liefdevolle en veilige omgeving bent.
Je kunt genezen binnen liefdevolle relaties
Belemmerende problemen in je leven hebben te maken met derving of gebrek. Ze zijn vaak het gevolg van afwijzing, gebrokenheid, isolatie en vereenzaming. Boze geesten zijn erop uit om relaties te verbreken en overal barsten in te slaan.
Barsten in een ruit belemmeren het vooruitzicht,
dat is ook zo met de barsten in je leven
Deze huilende barsten kunnen worden geheeld door liefde en nieuwe vreugde. Daarvoor hebben we God, Jezus en liefdevolle mensen nodig. Je kunt immers genezen binnen liefdevolle relaties. Geestelijk heb je dan ook een aanraking van de liefde van God nodig. Als je dicht bij God wil komen, moet je steeds weer op Jezus zien.
Depressie door onvervulde behoeften
Bij langdurig onvervulde geestelijke behoeften komen mensen nogal eens bij artsen, psychiatrische of pastorale hulpverleners terecht. Ze zijn vaak ook behept met een trauma. Een A-trauma ontstaat bij de afwezigheid van noodzakelijk goede dingen, gerekend vanaf de vroege kinderjaren. Je hebt dan dus gemist wat nodig was.
Daarbij kan er een B-trauma zijn. Je hebt dan erge, bedreigende dingen meegemaakt of gezien, die je niet hebt kunnen verwerken. Het afgewezen, emotioneel verwaarloosde en bedreigde kind in je kan op latere leeftijd gaan opspelen. Als er dan problemen in je leven komen, kan de stress weer hoog oplopen. Het kan een oorzaak worden dat je bij nieuwe crisis in een depressie terechtkomt.
Dit kan door komen door rouwverwerking van een verlies, door nieuwe afwijzing en vernedering, een echtscheiding, ontslag of een burn-out. Gevoelens van onmacht, verdriet, angst en boosheid worden je dan teveel. Je kunt het alleen niet meer aan. En zo kan er een depressie ontstaan. Hieronder zie je dat het opmerkelijk veel voorkomt:
Waarom zijn er zoveel depressieve Nederlanders?
De 21e eeuw wordt nu al ‘de eeuw van de bezorgdheid’ genoemd. In een persbericht van het CBS werd meegedeeld dat in 2014 meer dan 1 miljoen Nederlanders last hadden van een depressie. Oftewel: 8 procent van de Nederlanders van twaalf jaar of ouder. In Nederland krijgt bijna 20 procent van de volwassenen (18-64 jaar) ooit in het leven te maken met een depressie.
Inclusief jongeren en ouderen hebben naar schatting bijna 800.000 mensen een stemmingsstoornis. Bijna 135.000 mensen in ons land zijn manisch-depressie en 43% van de Nederlanders heeft ooit in het leven een psychische aandoening gehad.
Veel jonge mensen zijn door hun levensstijl en ongezond vluchtgedrag (escapisme) geestelijk in de problemen geraakt. Van de kinderen met depressieve ouders ontwikkelt 40 procent een depressie voor het 18e jaar.
Bij dit soort gezondheidsproblemen gaat het:
– op het lichamelijke vlak om derving of gemis van fysieke vermogens,
– op psychisch vlak om derving van de persoonlijke identiteit,
– bij geestelijke depressiviteit om derving van het contact met God.
Er is vaak een overlap bij de genoemde gebieden. We kunnen psychosomatische klachten zijn, die zich vooral lichamelijk manifesteren, maar waarbij psychische factoren een belangrijke rol spelen (denk aan: neurotische stoornissen, stress-gebonden stoornissen of psychofysiologische aandoeningen.) Het woord psychosomatisch komt van de Griekse woorden ψυχή (psuchè) dat ‘geest’ betekent en σῶμα (soma) dat ‘lichaam’ betekent.
We zijn psychosomatische wezens,
die afhankelijk zijn van relaties
In veel gevallen zal er dan ook een gebrek zijn aan goede relaties, aan een liefdevol vangnet.
Hoe kan het gemis worden opgevuld?
Er kunnen medicijnen worden gebruik om ‘het ontbrekende stofje’ aan te vullen, en ze met antidepressiva (tijdelijk) tot rust te brengen. Er kunnen ook gesprektherapieën nodig zijn, of pastorale gesprekken. Daarbij is er een vangnet van familie, vrienden of vriendinnen nodig, die bij je willen zijn, om je op termijn weer overeind te kunnen helpen.
Alles bij elkaar moeten er dus helpende middelen, hulpverleners en relaties aan je geestelijk verzwakte en gebroken leven worden toegevoegd. Het gemis moet worden opgevuld.
Er moet dus van buitenaf waarde aan je leven worden toegevoegd. Als de accu leeg raakt, moet deze door iets van buitenaf worden bijgevuld. Dan komt er weer meer energie. Ten diepste is er eigenlijk behoefte aan meer geloof, hoop en liefde. Veel mensen worden depressief door gebrek aan liefde en hoop. Zij kunnen vervallen tot angstige vrees en wanhoop.
Hoe kom je tot rust?
In 1 Joh. 4:18 lezen we: ‘Er is in de liefde geen vrees, maar de volmaakte liefde drijft de vrees uit.’ De leerlingen van Jezus vroegen Hem: ‘Vermeerder ons het geloof’ (Luk. 17:5). Wil je dat ook?
Er is hoop:
Jezus kan ons gebrek, ons gemis en onze leegte
met Zichzelf vervullen
In de relatie met Hem is er herstel mogelijk. Bij Hem kom je tot rust. Hij nodigt ons in Matth. 11:28: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven.’
Jezus is de hoogste toegevoegde waarde
Jezus Christus is het Licht der wereld, Die ons leven verlicht. Hij is ook de Heiland (de Redder, Bevrijder en Heler). Door het geloof ontvang je Hem in je hart. Hij wordt dan aan jouw leven toegevoegd.
Jozef is in de Bijbel een type of voorafschaduwing van Jezus. Zijn naam betekent: ‘Jahweh voege toe’, ‘Jahweh geve vermeerdering’. Er wordt ook vertaald: ‘Hij zal toevoegen’ en ‘de toegevoegde’.
In de tijd van de hongersnood werd Jozef (weer) toegevoegd aan het leven van zijn jarenlang depressieve vader Jakob, en aan het leven van zijn broers. Daarna werden ze door hem onderhouden in Egypte, in het land Gosen. Zij mochten daar door zijn toedoen in alle rust en met vreugde leven.
Dit is een prachtig voorbeeld van het leven van een gelovige, waaraan Jezus is toegevoegd. Daardoor is er een open verbinding naar God toe. Je wordt dan geestelijk door hem onderhouden, gevoed en verrijkt. God geeft je dan vermeerdering van geloof, hoop en liefde.
Wat je daarbij kunt ontvangen lezen we in Rom. 15:13, in de zegen die Paulus ons doorgeeft: ‘De God nu van de hoop moge u vervullen met alle blijdschap en vrede in het geloven, opdat u overvloedig bent in de hoop, door de kracht van de Heilige Geest.’
Geloof, hoop en liefde in de relatie met Jezus
hebben we het meest nodig
Ik wil in dit artikel deze toegevoegde waarde inbrengen boven alle bestaande psychiatrische inzichten en modellen voor geestelijke groei en herstel. Daarbij gebruik ik wat al is ontdekt door christelijk opvoeders, psychologen, psychiaters, psychotherapeuten en counselors.
Waarom gaat het mis?
Bij depressies gaat het om derving, gemis of het ontbreken van iets in het menselijk lichaam. Het is een zegen als er middelen zijn om de derving te beperken en te komen tot herstel. Bij derving of gemis op psychisch en geestelijk gebied ligt dit nogal eens anders. Dat is lichamelijk niet zichtbaar. Je ziet het aan de uitwerking, ‘wat het met iemand doet’.
Dan volgt er al snel de diagnose ‘borderline’. Er zijn in Nederland 150.000 tot 200.000 patiënten met een borderline stoornis. Deze stoornis komt meestal in de volle omvang tot uiting bij jonge mensen in de leeftijd tussen 17 en 25 jaar. Zij worden veelal binnen psychiatrie geholpen.
Er is vaak een overlap van problemen op lichamelijk, psychisch en geestelijk gebied. Het kunnen drie belastende onderdelen zijn. Zeker als het over het geestelijk leven hebben, is er hoop in het Evangelie. Geloof, hoop en liefde kunnen de openingen zijn waardoor het licht weer binnenstroomt. Het is al vaak gebeurt dat daardoor het verdere herstel volgde.
God kan het bittere water van teleurstelling
zoet en drinkbaar maken
God sprak al vele eeuwen geleden tot Israël (in Ex. 15:26): ‘Ik ben de HEERE, uw Heelmeester.’ Hij had toen al door Mozes het bittere water van teleurstelling bij Mara zoet gemaakt. Vervolgens kwamen ze bij de oase Elim, met 12 waterbronnen en 70 palmbomen. Zo kan God onze Heelmeester zijn, en onze Mara’s zoet maken. Hij kan ons geestelijk brengen bij Zijn waterbronnen, zodat we vanuit Ps. 23:1-3 kunnen zingen na onze depressie:
‘De HEERE is mijn Herder, mij ontbreekt niets.
Hij doet mij neerliggen in grazige weiden,
Hij leidt mij zachtjes naar stille wateren.
Hij verkwikt mijn ziel…’
We hebben God nodig
De Franse filosoof Blaise Pascal (1623-1662) leert ons: ‘Er ligt in het hart van ieder mens een door God gevormd vacuüm, dat door niets of niemand kan worden vervuld dan door God Zelf.’ Deze leegte is door de ongehoorzaamheid van de mens in het Paradijs ontstaan. De oplossing ligt daarom niet in het vluchten van God vandaan, maar in het vluchten naar Hem toe.
Onze leegte heeft Gods liefde nodig!
De liefde van God kan ons hart weer vervullen door Jezus Christus. Jezus kan ons echt helpen en nodigt ons in Joh.8:12: ‘Ik ben het Licht der wereld; wie Mij volgt, zal beslist niet in de duisternis wandelen, maar zal het licht van het leven hebben.’
Bekend is de uitspraak van Augustinus: ‘U heeft ons voor Uzelf gemaakt, o Heer, en ons hart blijft rusteloos, totdat het de rust in U gevonden heeft.’ De bron van de liefde is uit God, Die zich door Jezus Christus aan behoeftige mensen heeft verbonden. Zijn licht verlicht een duister leven. Zijn liefde verwarmt en vervuld een koud en behoeftig hart.
Door verbondenheid aan God
kun je geestelijk groeien en herstellen
Wat kan Hij in ons doen?
In dit artikel zet ik de natuurlijke principes voor groei en herstel, de hersenontwikkelingen en het geestelijk leven naast elkaar. Je merkt daarbij op, dat goede verbindingen onmisbaar zijn voor gezondheid en groei. Dat is blijkbaar in de (her)schepping gelegd.
Je ziet ook op de afbeelding hoe het vanuit God is. In Romeinen 11:36 wordt in aanbidding verklaard: ‘Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij de heerlijkheid, tot in eeuwigheid. Amen.’
Dit betekent dus ook dat de werking van de hersenen (de hersenchemie), de overlevingssystemen en de onderlinge verbindingen van hersencellen ‘uit Hem, door Hem en tot Hem’ behoren te zijn. Goed ontwikkelde hersenfuncties kunnen dienstbaar zijn in het geloofsleven. ‘Kennis en weten’ zijn belangrijk voor geestelijke groei. We kunnen ook herstellen door het ‘begrijpen en verplaatsen’ van onze geestelijke problemen.
Door het geloof mogen we onze lasten wegleggen bij het kruis
Je leert dan te zien op Jezus, Die ons nodigt en verklaart in Matth. 11:28-30: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u, en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht.’ Door het juk (of de leer) van Jezus wordt de last lichter.
Door het indringende Woord van God
We lezen over de doordringende kracht van het Woord van God in Hebr. 4:12: ‘Want het Woord van God is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard, en het dringt door tot op de scheiding van ziel en geest, van gewrichten en merg, en het oordeelt de overleggingen en gedachten van het hart.’
Ziel en geest zijn alle innerlijk, niet-materiële aspecten van de mens, terwijl het bij ‘gewrichten en merg’ over het lichamelijke of fysieke gaat. Het Woord kan dus de ziel en geest verdelen, maar ook de gedachten en overleggingen van het hart oordelen.
De Studiebijbel verklaart dat ‘het Woord van God in staat is om te oordelen over de ‘enthumeseon’ (gedachten voortkomend uit de wil en begeerte) en over de ‘ennoion’ (gedachten in de zin van overdenking of inzicht), waarmee alle soorten van gedachten worden samengevat’. Het hart moet je zien als het centrum van onze persoonlijkheid.
Hierbij zien we dat het Woord van God kan indringen en ingrijpen tot diep in onze persoonlijkheid. Het kan binnenin ons geestelijk leven en denken onderscheiden, verdelen, maar ook helen. Met het Woord van God kan er dus effectief worden gehandeld en geholpen in de geestelijke hulpverlening.
God wil ons in Zijn Evangelie aan Zichzelf verbinden en hechten,
zodat wij weten dat we van Hem zijn, en voor Hem willen leven
Zo ontvangen wij Zijn vrede in ons hart
Dat vinden we terug in de zegenbede van Paulus in 1 Thess. 5:23: ‘En moge de God van de vrede Zelf u geheel en al heiligen, en mogen uw geheel oprechte geest, de ziel en het lichaam onberispelijk bewaard worden bij de komst van onze Heere Jezus Christus.’ Gelukkig is Hij in staat om dit voor ons en in ons te doen, zoals we lezen in vers 24: ‘Hij Die u roept, is getrouw: Hij zal het ook doen.’
In Thess. 5:23 zien we de onderscheiding ‘geest, ziel en lichaam’. Onze geest (pneuma) is dat deel waarmee Gods Geest Zich met ons kan verbinden; dat ziet dus op het God-bewustzijn in ons. Onze ziel (psuche) is ons zelf-bewustzijn.
Geestelijk leven is de verbinding met God
Als ons geestelijk leven is verbonden met God, dan hebben wij een beschermend dak in ons leven, met een geopend venster naar Boven. Je kunt dat ook zien op de afbeelding. Door dat venster komen het licht en de liefde van God door Jezus Christus bij ons binnen. Dit gebeurt door de inspiratie van de Heilige Geest.
Als we tot God komen,
kunnen we ook door Hem worden hersteld.
Jezus is de Heiland, dat is: de Redder, Bevrijder en Heler. Gelovigen worden bemoedigd in Jes. 53:4: ‘Voorwaar, onze ziekten heeft Hij op Zich genomen, ons leed heeft Hij gedragen.’ En wat denk je van de woorden over Jezus in Jes. 53:5: ‘Door Zijn striemen is er voor ons genezing gekomen.’
Geestelijke scheurmakers
Kwade geestelijke machten en duistere gedachten veroorzaken barsten in relaties, breuken in gezinnen en scheuren onder christenen. Het is het werk van de scheurmaker de duivel, die met zijn demonen wil verdelen en heersen. In het Grieks lezen we voor duivel ‘diabolōi’. De naam diabolos is afgeleid van dia-ballō, dat ‘uit en door elkaar gooien’ betekent. Hij is de tegenstander, leugenaar, lasteraar, aanklager en verleider. Het zit in zijn namen.
Zijn demonen infiltreren het in de gedachten van mensen. Ze zoeken naar geestelijk beschadigde en verzwakte mensen. Je ziet hoe leugens en (zelf)beschuldigingen worden overgenomen in het brein van deze slachtoffers.
Innerlijke barsten en scheuren
Deze barsten en scheuren trekken verder tot in het innerlijk van de mens. De meest ingrijpende beschadigingen ontstaan vaak in de vroege kinderjaren. We zien dat door frustraties in gezinnen veel mooie bloemen al in de knop worden vertrapt.
Hoe kunnen ouders dit doen? Deze emotioneel beschadigde kinderen kunnen niet meer geestelijk gezond opgroeien. Zij zijn verwond door relaties.
Groeien door relaties
Het is bij geestelijke groei opmerkelijk dat je opgroeit binnen relaties. In alle levensfasen behoren we geestelijk, emotioneel en rationeel gelijkmatig en evenwichtig te ontwikkelen en op te groeien.
Geestelijke ontwikkeling en groei door relaties:
– Je groeit geestelijk door relaties
– Je wordt beschadigd door relaties
– Je wordt hersteld door relaties
Het kleine kwetsbare kind moet gedurende de eerste twee levensjaren kunnen terugvallen op een moeder die goed kan synchroniseren (afstemmen en binden/hechten).
Synchronisatie is het proces of het resultaat van iets gelijktijdig maken. Het is afgeleid van het Griekse συν (sýn) ‘samen’ en χρόνος (chrónos) ’tijd’. Er moet een gezonde hersensynchronisatie zijn voor geestelijke groei, zonder psychische verwondingen en ontbrekende verbindingen.
De rechter- en linkerhersenhelft
Daarbij spelen de functies binnen de rechter- en linkerhersenhelft een belangrijke rol. De logica zit aan de linkerkant en het gevoel in de rechterhersenhelft. Deze verschillende hersenfuncties moeten zich op tijd evenwichtig en gezond kunnen ontwikkelen.
Er moet een gezonde hersensynchronisatie (een goede verbinding en afstemming) zijn voor geestelijke groei en herstel
De rechterhersenhelft van de hersenen controleert daarbij de emotionele regulatie. Daar bevinden zich controlecentra (zie verderop in de tekst). Een sterk en goed getraind controlecentrum is in staat om ook bij intense gevoelens gesynchroniseerd te blijven. Als het controlecentrum goed functioneert, heeft de in de rechterhelft gelegen orbitale prefrontale cortex (ROPC) het voor het zeggen over de rest van het brein.
Bij de functies van de rechterhelft kun je denken aan:
gezichtsherkenning (het visuele), ruimtelijke waarneming, geheugen voor vormen en muziek, de emotionele waarneming, gevoelsmatig, negatieve emotie, reactie of passief zijn, invoelingsvermogen, waarderen, creativiteit, fantasie, beelden zijn belangrijk, voorstellingsvermogen, innerlijk bewustzijn, filosoferen, religie, geloof, het relationele, praktisch bedenken van mogelijkheden, iets in een context plaatsen en verbanden leggen, globaal overzicht hebben, risico’s durven nemen.
Bij de functies van de linker hersenhelft kun je denken aan:
Het rationeel en analytisch zijn, het bezig zijn met tekst, spreken en schrijven, woordherkenning, intellectueel bezig zijn, het onthouden van woorden en getallen, letten op details, objectief, systematisch en doelgericht zijn, realistisch en feitelijk zijn, gericht zijn op veiligheid, strategieën ontwikkelen, proactief zijn, complexe handelingen, positieve emotie.
Verbinden en afstemmen
Door gezonde hechting op jonge leeftijd leert je om op latere leeftijd men beter om te gaan met stressvolle situaties. Het brein en het zenuwstelsel kunnen zich dan goed ontwikkelen. Bij een gezonde hechting zie je dat een ouder of verzorger de prikkels van een vanaf de geboorte de verzorger goed reguleert. Dat zijn de prikkels honger, dorst en kou, en later emotionele prikkels, zoals frustratie, boosheid, eenzaamheid, angst en opwinding.
Hersensynchronisatie en geestelijke groei
Geestelijke behoeften, groei naar de volwassenheid en geestelijk herstel zijn ingegeven principes in de (her)scheppingsorde van God. Je kunt hierin ook kijken naar de werking van de hersenen (de hersenchemie) en de geestelijke groei. De hersenen bestaan uit de hersenstam (die basis lichaamsfuncties regelt) en het limbisch systeem voor de overlevingsinstincten en reflexen.
In de hersenfysiologie gaat het om de onderlinge verbindingen van hersencellen. Deze verbindingen moeten in orde zijn om gezond te kunnen ontwikkelen. Er moet dus een gezonde hersensynchronisatie zijn voor geestelijke groei.
Het LIFE-model
Dr. E. James Wilder geeft ons vanuit het LIFE-model vijf belangrijke fases voor een goede van de hersenen door, namelijk:
1. Erbij horen
2. Leven geven en ontvangen
3. Herstel van gezondheid (Opnieuw synchroniseren)
4. Rijpen
5. Zuiver blijven in onze identiteit (Jezelf blijven)
Het controlecentrum in ons
Het brein is het controlecentrum van het zenuwstelsel, dat informatie krijgt van de zintuigen. Het controlecentrum in de hersenen kan worden gestimuleerd en getraind. Als ons controlecentrum sterk is en goed getraind, zijn wij in staat onszelf te blijven ongeacht de intensiteit van allerlei gevoelens. De rechterhersenhelft van de hersenen controleert daarbij de emotionele regulatie.
Rijpen of groeien houdt in, dat de eisen die op ons afkomen ‘gesynchroniseerd’ zijn in onze ontwikkeling. We zijn dan gelijkmatig en evenwichtig opgegroeid. Daardoor kunnen we hoopvol, doelgericht en gecontroleerd blijven als we nieuwe vaardigheden aanleren.
Wanneer ons controlecentrum onontwikkeld en ongeorganiseerd is, verloopt het synchronisatieproces niet goed
en kunnen wij door sterke negatieve emoties
de controle over ons leven kwijtraken
Een onvolwassen controlecentrum richt de aandacht op verkeerde dingen op de verkeerde tijd, wat niet tot volwassenheid leidt. Problemen worden dan niet opgelost. Men kiest liever voor de vluchtweg van vermijding van problemen. Je leert dan niet te volharden op een goede weg.
