Copyright: Jan A. Baaijens, pastorale hulpverlening.
Een opbouwend artikel voor geestelijke groei en herstel, met een persoonlijke test en pastorale opdrachten.
Wat hebben we nodig om geestelijk gezond op te groeien? Dat heeft te maken met de vervulling van onze behoeften, die we vanaf onze geboorte nodig hebben. Ik wil in dit artikel uitleggen en uitbeelden hoe je geestelijk kunt opgroeien en herstellen door geloof, hoop en liefde. De vervulling leidt ons tot het hoogste doel: om God te kennen en te eren. Dat zal ons eeuwig gelukkig maken. Hoe kun je dat levensdoel bereiken?
Hieronder zie je de eerste afbeelding van een voltooide behoeftenpiramide voor geestelijke groei
(Als je er op aanklikt, wordt de afbeelding uitvergroot. Met het pijltje ’terug’, linksboven, kom je dan weer op de tekst.)
Op de afbeelding zie je 10 geestelijke behoeften in de ontwikkelingsfase vanaf onze geboorte. In de getekende piramide zit een geestelijk model voor groei en herstel. Dit is in het natuurlijke leven nodig, en bereikt het hoogtepunt in de geestelijke gaven van God. Vanuit onze innerlijke leegte en behoeften mogen we opzien door het venster naar God. Hij vervult onze belangrijkste behoeften door Jezus Christus.
Van onder naar boven zie je welke behoeften vanaf de vroeger kinderjaren behoren te worden vervuld. Dat is de taak van ouders, opvoeders en opleiders. Binnen meerdere relatievormen zal het kind gezond naar de geestelijke en emotionele volwassenheid kunnen groeien.
In de groei naar de volwassenheid zijn er in de verschillende leeftijdsfasen specifieke behoeften. Ik wil hiermee uitbeelden hoe je geestelijk kunt groeien en herstellen door goede relaties. Het zijn de liefdesbanden die ons vreugde geven. Daartussen zitten voorbeeldfiguren die het opgroeiende kind gebruikt voor de vorming van een eigen identiteit. Velen worden geestelijk en emotioneel nooit volwassen. Hoe komt dat? Moesten ze zichzelf opvoeden? Waren hun kinderjaren vol afwijzing, vrijblijvend, wanordelijk, bedreigend, zonder geloof, hoop en liefde?
Bouwstenen voor geestelijke groei
Welke bouwstenen zijn nodig voor een gezonde en evenwichtige ontwikkeling? Hoe behoren ze vanaf de eerste kinderjaren te worden toegevoegd en opgezet in het proces van opvoeding en groei naar de volwassenheid? Waardoor worden we binnen het raamwerk van geloof, hoop en liefde werkelijk opgebouwd? Ik denk dat dit gebeurt door liefdevolle relaties, die worden gemotiveerd door de liefde van God in Christus Jezus. Dat geeft zekerheid en vreugde (zie Rom. 8:31-39).
Daardoor komt ons geestelijk huis vast te staan op de Rots de eeuwen, gefundeerd op het Woord van God. Jezus leert ons in Matth. 7:24: ‘Daarom, ieder die deze woorden van Mij hoort en ze doet, die zal Ik vergelijken met een verstandig man, die zijn huis op de rots gebouwd heeft.’ Je wordt dan in de liefde van God opgebouwd.
Op de afbeelding hieronder worden de nodige bouwstenen getoond:
Je ziet vanonder de veilige bouwstenen van liefde en vreugde waardoor het kleine kind geestelijk gezond kan opgroeien. Na de verdere opbouw naar de volwassenheid zie je de geestelijke ontplooiing van de vrucht van de Geest, zoals deze wordt genoemd in Galaten 5:22: ‘liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing.’
Daarbij zie je de vernieuwing van het denken, en de waarheid die vrijmaakt. De gelovigen ontvangen het van God, waarbij ze hun identiteit in Jezus Christus mogen vinden. Zo kunnen we als gelovigen volgens het plan van God groeien naar een heerlijke bestemming.
Hieronder zie je de nodige bouwstenen voor geestelijke groei vanaf de basis (bovenaan) tot aan de hogere stenen (onderaan) overzichtelijk uitgebeeld. Bij de opdrachten worden ze in deze volgorde genummerd.
Opdracht 1 – Persoonlijke test bouwstenen geestelijke groei:
In hoeverre zijn de volgende bouwstenen voor geestelijke groei aanwezig in je leven? Ze worden opgebouwd vanaf de vroegste kinderjaren door positieve relaties, bemoedigingen, waardering, activering en stimulering. Wat heb je er van meegemaakt en meegekregen vanaf je eerste levenservaringen:
1. liefde en warmte 2. voelen en ervaren 3. vrijheid en vreugde
4. delen en hechten 5. herkennen en accepteren
6. troost en voldoening
7. rust en veiligheid 8. herstellen
9. ontdekken 10. verkennen 11. doorzettingsvermogen
12. denken en begrijpen 13. identiteit 14. waarheid en eerlijkheid
15. geduld en goedheid 16. zelfbeheersing
17. vriendelijkheid 18. zachtmoedigheid 19. vrede en vreugde
20. geloof, hoop en liefde
Met deze test (en de uitslag) kun je een pastoraal gesprek voeren. Dit geldt ook voor de persoonlijke tekst over de blokkades voor geestelijke groei (verderop in de tekst).
Onvervulde geestelijke behoeften
Wat gebeurt er als de belangrijke geestelijke behoeften vanaf de kinderjaren niet worden vervuld? Hoe ziet het plaatje er dan uit? Dan wordt het geestelijke, psychische en emotionele leven bepaald door derving of gemis. Je kunt dat zien op de afbeelding hieronder. In de ontwikkelingsfase van kind naar jongvolwassene zie je van onder naar boven het gemis aan de nodige bouwstenen in de piramide geestelijke behoeften. Herken je er iets in bij jezelf of anderen?
Zoals je leest in de piramide, worden de missen zaken als zodanig ervaren. Men gaat er onder gebukt. Het zijn emotionele en geestelijke problemen die het leven donker kleuren. Het zijn zaken die door relaties worden aangedaan, maar ook negatief worden opgevat. Mensen in problemen maken meestal ook de verkeerde keuzes, waardoor de problemen aanhouden.
Getraumatiseerde en depressieve mensen
worden bepaald en gekenmerkt door de zin:
‘help, ik heb een probleem’.
Velen van hen proberen het te verdoven door een verslaving. Verslaafden hebben problemen, maar maken ook problemen.
Als een kind emotioneel wordt verwaarloosd, en de nodige behoeften niet worden vervuld, kan er een A-trauma ontstaan. Mede hierdoor komen vele duizenden Nederlanders op latere leeftijd in een depressie terecht. Hoe kan er nog herstel komen als je een gezonde basis voor geestelijke groei hebt gemist?
Ontbrekende bouwstenen
Door een depressie kan een mens op instorten staan. Emotioneel onhandige mensen proberen een muur overeind te houden waarvan onderaan stenen ontbreken. Mensen leven in een huis met een gedeeltelijk fundament, dat daardoor scheef is gezakt. Aan een gebouw waaraan bouwstenen ontbreken, kunnen gelukkig ook nieuwe bouwstenen worden toegevoegd. De oplossing voor dit alles is: toevoegen wat ontbreekt!
Geestelijk en emotioneel onvolwassen mensen hebben vaak een opvoeding zonder geloof, hoop en liefde gehad. Ze hebben goede relaties gemist. Er waren te weinig positieve opvoeders, waaraan ze zich als kind konden spiegelen. Ze konden geen gezonde identiteit ontwikkelen door gebrek aan goede identificatiefiguren.
In dit artikel ga ik, naast de geloofsopvoeding, ook in op de vorming van het karakter, de hersenfuncties, met de nodige gezonde verbindingen en goede synchronisatie. In alle levensfasen behoren we geestelijk, emotioneel en rationeel gelijkmatig en evenwichtig te ontwikkelen en op te groeien.
Blokkades geestelijke groei
Op de afbeelding hieronder zie je welke zaken gezonde geestelijke groei kunnen blokkeren. Deze negatieve zaken, activiteiten en emoties worden overgedragen en opgelegd door opvoeders, relaties en de omgeving. Het zijn oorzaken en gevolgen van A-trauma’s en B-trauma’s, waaraan veel mensen levenslang lijden. We komen hier in het werkgebied van de psychiatrie, waar men zich bezig houdt met het lijden van de ziel, de emotionele beschadigingen en pijnlijke herinneringen. Je ziet de mogelijke gevolgen van deze trauma’s op de afbeelding hieronder.
Opdracht 2 – Persoonlijke test blokkades geestelijke groei:
In hoeverre zijn de blokkades voor geestelijke groei aanwezig in je leven? Ze worden opgebouwd vanaf de vroegste kinderjaren door negatieve relaties, ontmoedigingen, liefdeloosheid, afwijzing, dreiging, (emotionele verwaarlozing) en vormen van mishandeling. Wat heb je er van meegemaakt en meegekregen vanaf je eerste levenservaringen:
1. geen liefde 2. afwijzing 3. angst en zorg 4. vreugdeloosheid
5. onrust 6. verdriet en pijn 7. problemen
8. vernedering 9. veroordeling 10. schaamte
11. onmacht 12. boosheid 13. frustratie en agressie
14. chaos en stress 15. vluchten of vechten
16. zelfbeklag en trots 17. mistrouwen en twijfel 18. passiviteit en isolatie
19. verslaving 20. depressie
Met deze test (en de uitslag) kun je een pastoraal gesprek voeren. Dit geldt ook voor de persoonlijke tekst over de positieve voor geestelijke groei (eerder in de tekst). Je kunt de uitslagen van de twee testen naast elkaar leggen en samen bespreken.
Opdracht 3
a. Hoe kunnen de negatieve blokkades en afbraakstenen in je leven worden vervangen door positieve bouwstenen, waardoor er geestelijk herstel en nieuwe groei kan plaatsvinden?
b. Wat kun je doen om te komen tot geestelijk herstel en nieuwe groei door relaties? Welke nieuwe contacten kun je leggen? Met welke mensen wil je omgaan?
c. Wat kunnen gelovigen hierin voor jou betekenen?
d. Waardoor kun je meer geloof, hoop en liefde ontvangen?
Opdracht 4
a. Hoe kun je herstellen door de liefde van God en het geloof in Jezus Christus?
b. Probeer elkaar eens te bemoedigen met teksten uit de Bijbel.
c. Ga met elkaar in gebed voor bevrijding, herstel en geestelijke groei.
d. Waarvoor wil je God danken en hoe wil je Hem eren in dit gebed? Sluit er samen mee af.
Uitleg A-trauma’s en B-trauma’s
A-trauma’s zijn het gevolg van onbevredigende emotionele basisbehoeften. Je krijgt een A-trauma door de afwezigheid van noodzakelijk goede geestelijke bouwstenen vanaf de vroegste kinderjaren. Het zijn de ontbrekende en beschadigde bouwstenen bij de basis van de behoeftenpiramide. A-trauma’s worden ook wel ‘de breuken van de ziel’ genoemd. Het zijn de geestelijke en psychische barsten, die zich steeds weer verder kunnen uitbreiden.
B-trauma’s worden veroorzaakt door slechte, bedreigende ervaringen, die grote invloed hebben op het geheugen. Ze kunnen min of meer in je historisch record een ondermijnende factor zijn voor een gezonde geestelijke groei. Men heeft het hierbij ook wel over ‘breuken in het denken’. Je kunt hierbij denken aan lichamelijke, seksuele, verbale of emotionele mishandeling, die je hebt meegemaakt of gezien. Het kan ook gaan over ‘het verlaten zijn door ouders’ of ‘het langdurig gepest zijn’. Bekende gevolgen van de beide trauma’s zijn: borderline en DIS (dissociatieve identiteits stoornis). Mogelijk zijn er inmiddels 150.000 tot 200.000 borderliners in ons land. Wat gaat er mis in de zorg en opvoeding vanaf de vroege kinderjaren? Waarom is er zoveel gebrek aan geloof, hoop en liefde?
We kunnen dus twee soorten trauma’s onderscheiden:
-
A-trauma’s: het afwezig zijn van de goede dingen die we nodig hebben om geestelijk gezond te kunnen opgroeien.
-
B-trauma’s: slechte, bedreigende ervaringen, die blijvende angst en/of boosheid veroorzaken.
Als klein kind kun je jezelf daartegen niet verweren. Het komt over je, en kan zelfs een blijvende negatieve impact hebben op de rest van je leven. Deze trauma’s spelen zich meestal af binnen de relationele sfeer, waarbij vooral ook de kinderen het slachtoffer zijn. Een getraumatiseerd, wegvluchtend kind heeft zo spoedig mogelijk bescherming, speciale zorg en liefdevolle, betrouwbare relaties nodig.
Mensen met trauma’s uit de kinderjaren
vechten zich vaak door het leven
Beschadigde mensen kunnen zich geestelijk gaan pantseren, om te voorkomen dat ze weer worden gekwetst. Eén op de drie getraumatiseerde mensen heeft jeugdtrauma’s opgelopen door lichamelijke of seksuele mishandeling. Het blijkt echter dat er in verhouding meer gekwetste mensen zijn die worstelen met de afwezigheid van zaken die nodig zijn voor geestelijke groei.
Herstel van gebrokenheid is nodig voor groei
Als de vrucht van de Geest aanwezig is in je leven, zullen liefde en vreugde meehelpen om te herstellen van de innerlijke pijn, trauma’s en emotionele beschadigingen uit het verleden. Voor herstel is het ook belangrijk dat je in een liefdevolle en veilige omgeving bent.
Je kunt genezen binnen liefdevolle relaties
Belemmerende problemen in je leven hebben te maken met derving of gebrek. Ze zijn vaak het gevolg van afwijzing, gebrokenheid, isolatie en vereenzaming. Boze geesten zijn erop uit om relaties te verbreken en overal barsten in te slaan.
Barsten in een ruit belemmeren het vooruitzicht,
dat is ook zo met de barsten in je leven
Deze huilende barsten kunnen worden geheeld door liefde en nieuwe vreugde. Daarvoor hebben we God, Jezus en liefdevolle mensen nodig. Je kunt immers genezen binnen liefdevolle relaties. Geestelijk heb je dan ook een aanraking van de liefde van God nodig. Als je dicht bij God wil komen, moet je steeds weer op Jezus zien.
Hoe ging het vanaf de vroege kinderjaren?
Kinderen kijken naar anderen voor hun eigen identificatie. Een peuter krijgt zelfbewustzijn op de leeftijd van 6 maanden. Je leert vanaf het begin door te kijken naar gezichten en uitdrukkingen, hoe ze overkomen, op je reageren, of ze bevestigend glimlachen, voorspelbaar zijn, of ineens boos kunnen worden.
Zo wordt je karakter gevormd, ontwikkelen de hersenfuncties zich in meerdere of mindere mate. Ik ga hier verderop in het artikel uitgebreid op in. Als we weten waar het in de vroege kinderjaren aan heeft ontbroken, kunnen we bij de hulpverlening de nodige nieuwe bouwstenen toevoegen.
God komt tot ons
God biedt ons daarbij een toegevoegde waarde door geloof, hoop en liefde. Hij komt genadig en liefdevol tot ons door Jezus Christus. Je ziet dat in de lichtblauwe top van de piramide. Je moet dat zien als de vensters naar boven toe. Op de afbeelding zie je dat het licht en de liefde van God door Jezus Christus binnenkomen door het raamwerk van geloof, hoop en liefde.
God komt tot ons in het Evangelie, zoals we lezen in Johannes 3:16: ‘Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.’ Door het geloof aanvaarden wij het liefdevolle aanbod van God, en worden wij aan Hem verbonden (zie Joh. 1:12-13).
Je ziet uitgetekend in de afbeelding, hoe Hij ons kan dragen en vasthouden. (Let op de lijnen waaraan de piramide hangt.) Niemand kan een gelovige uit Zijn hand van God de Vader en de Zoon rukken ( Joh. 10:27-30).
Wat relaties ons doen
We weten dat mensen geestelijk groeien door toedoen van relaties. We zien ook dat mensen beschadigd worden door verkeerde relaties. Verder is het ook waar dat mensen weer kunnen herstellen door goede relaties. Daarbij worden we in dit artikel verwezen naar Jezus, de Heiland, Die door het Evangelie een relatie met ons zoekt. Door Hem verbindt God Zich met ons, om ons geestelijk te herstellen. Door Jezus ontvangen we liefde, licht, vrede en vreugde. Daardoor kunnen we geestelijk gezond opgroeien. Wat heeft deze relatie je al gedaan? Wat kan Jezus voor je betekenen? Heb je Hem nodig?
We ontvangen dus geestelijk groei en heling door geloof, hoop en liefde. Ik vergelijk in dit artikel de voorwaarden voor een gezonde ontwikkeling in het natuurlijke leven met de condities die gelden voor een gezond geestelijk leven en geloofsgeloof. In het geloof kun je ook opgroeien van kind naar volwassene. Dit komt verderop in deze studie aan de orde.
Wat kan Hij in ons doen?
In dit artikel zet ik de natuurlijke principes voor groei en herstel, de hersenontwikkelingen en het geestelijk leven naast elkaar. Je merkt daarbij op, dat goede verbindingen onmisbaar zijn voor gezondheid en groei. Dat is blijkbaar in de (her)schepping gelegd.
Je ziet ook op de afbeelding hoe het vanuit God is. In Romeinen 11:36 wordt in aanbidding verklaard: ‘Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij de heerlijkheid, tot in eeuwigheid. Amen.’
Dit betekent dus ook dat de werking van de hersenen (de hersenchemie), de overlevingssystemen en de onderlinge verbindingen van hersencellen ‘uit Hem, door Hem en tot Hem’ behoren te zijn. Goed ontwikkelde hersenfuncties kunnen dienstbaar zijn in het geloofsleven. ‘Kennis en weten’ zijn belangrijk voor geestelijke groei. We kunnen ook herstellen door het ‘begrijpen en verplaatsen’ van onze geestelijke problemen.
Door het geloof mogen we onze lasten wegleggen bij het kruis. Je leert dan te zien op Jezus, Die ons nodigt en verklaart in Matth. 11:28-30: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u, en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht.’ Door het juk (of de leer) van Jezus wordt de last lichter.
Door het indringende Woord van God
We lezen over de doordringende kracht van het Woord van God in Hebr. 4:12: ‘Want het Woord van God is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard, en het dringt door tot op de scheiding van ziel en geest, van gewrichten en merg, en het oordeelt de overleggingen en gedachten van het hart.’
Ziel en geest zijn alle innerlijk, niet-materiële aspecten van de mens, terwijl het bij ‘gewrichten en merg’ over het lichamelijke of fysieke gaat. Het Woord kan dus de ziel en geest verdelen, maar ook de gedachten en overleggingen van het hart oordelen.
De Studiebijbel verklaart dat ‘het Woord van God in staat is om te oordelen over de ‘enthumeseon’ (gedachten voortkomend uit de wil en begeerte) en over de ‘ennoion’ (gedachten in de zin van overdenking of inzicht), waarmee alle soorten van gedachten worden samengevat’. Het hart moet je zien als het centrum van onze persoonlijkheid.
Hierbij zien we dat het Woord van God kan indringen en ingrijpen tot diep in onze persoonlijkheid. Het kan binnenin ons geestelijk leven en denken onderscheiden, verdelen, maar ook helen. Met het Woord van God kan er dus effectief worden gehandeld en geholpen in de geestelijke hulpverlening.
God wil ons in Zijn Evangelie aan Zichzelf verbinden en hechten, zodat wij weten dat we van Hem zijn, en voor Hem willen leven. Zo ontvangen wij Zijn vrede in ons hart.
Dat vinden we terug in de zegenbede van Paulus in 1 Thess. 5:23: ‘En moge de God van de vrede Zelf u geheel en al heiligen, en mogen uw geheel oprechte geest, de ziel en het lichaam onberispelijk bewaard worden bij de komst van onze Heere Jezus Christus.’ Gelukkig is Hij in staat om dit voor ons en in ons te doen, zoals we lezen in vers 24: ‘Hij Die u roept, is getrouw: Hij zal het ook doen.’
In Thess. 5:23 zien we de onderscheiding ‘geest, ziel en lichaam’. Onze geest (pneuma) is dat deel waarmee Gods Geest Zich met ons kan verbinden; dat ziet dus op het God-bewustzijn in ons. Onze ziel (psuche) is ons zelf-bewustzijn.
Geestelijk leven is de verbinding met God
Als ons geestelijk leven is verbonden met God, dan hebben wij een beschermend dak in ons leven, met een geopend venster naar Boven. Je kunt dat ook zien op de afbeelding. Door dat venster komen het licht en de liefde van God door Jezus Christus bij ons binnen. Dit gebeurt door de inspiratie van de Heilige Geest.
Groeien door relaties
Het is bij geestelijke groei opmerkelijk dat je opgroeit binnen relaties. In alle levensfasen behoren we geestelijk, emotioneel en rationeel gelijkmatig en evenwichtig te ontwikkelen en op te groeien.
Geestelijke ontwikkeling en groei door relaties:
– Je groeit geestelijk door relaties
– Je wordt beschadigd door relaties
– Je wordt hersteld door relaties
Het kleine kwetsbare kind moet gedurende de eerste twee levensjaren kunnen terugvallen op een moeder die goed kan synchroniseren (afstemmen en binden/hechten).
Synchronisatie is het proces of het resultaat van iets gelijktijdig maken. Het is afgeleid van het Griekse συν (sýn) ‘samen’ en χρόνος (chrónos) ’tijd’.
De rechter- en linkerhersenhelft
Daarbij spelen de functies binnen de rechter- en linkerhersenhelft een belangrijke rol. De logica zit aan de linkerkant en het gevoel in de rechterhersenhelft. Deze verschillende hersenfuncties moeten zich op tijd evenwichtig en gezond kunnen ontwikkelen.
Er moet een gezonde hersensynchronisatie
(een goede verbinding en afstemming)
zijn voor geestelijke groei.
De rechterhersenhelft van de hersenen controleert daarbij de emotionele regulatie. Daar bevinden zich controlecentra (zie verderop in de tekst). Een sterk en goed getraind controlecentrum is in staat om ook bij intense gevoelens gesynchroniseerd te blijven. Als het controlecentrum goed functioneert, heeft de in de rechterhelft gelegen orbitale prefrontale cortex (ROPC) het voor het zeggen over de rest van het brein.
Bij de functies van de rechterhelft kun je denken aan:
gezichtsherkenning (het visuele), ruimtelijke waarneming, geheugen voor vormen en muziek, de emotionele waarneming, gevoelsmatig, negatieve emotie, reactie of passief zijn, invoelingsvermogen, waarderen, creativiteit, fantasie, beelden zijn belangrijk, voorstellingsvermogen, innerlijk bewustzijn, filosoferen, religie, geloof, het relationele, praktisch bedenken van mogelijkheden, iets in een context plaatsen en verbanden leggen, globaal overzicht hebben, risico’s durven nemen.
Bij de functies van de linker hersenhelft kun je denken aan:
Het rationeel en analytisch zijn, het bezig zijn met tekst, spreken en schrijven, woordherkenning, intellectueel bezig zijn, het onthouden van woorden en getallen, letten op details, objectief, systematisch en doelgericht zijn, realistisch en feitelijk zijn, gericht zijn op veiligheid, strategieën ontwikkelen, proactief zijn, complexe handelingen, positieve emotie.
Verbinden en afstemmen
Door gezonde hechting op jonge leeftijd leert je om op latere leeftijd men beter om te gaan met stressvolle situaties. Het brein en het zenuwstelsel kunnen zich dan goed ontwikkelen. Bij een gezonde hechting zie je dat een ouder of verzorger de prikkels van een vanaf de geboorte de verzorger goed reguleert. Dat zijn de prikkels honger, dorst en kou, en later emotionele prikkels, zoals frustratie, boosheid, eenzaamheid, angst en opwinding.
Herinneringen zijn pas vanaf het derde levensjaar beschikbaar en worden niet eerder gekoppeld aan woorden en tijd.
We kunnen geestelijk groeien als er steeds een goede afstemming is tussen woorden en ervaringen. Wat er tegen je wordt gezegd, moet kloppen met wat je ervaart. Woorden en daden behoren bij opvoeders in overeenstemming te zijn. Als er liefdevol wordt gehandeld, beschermend en stimulerend, ben je in rustig vaarwater.
Ben je liefdevol, beschermend en stimulerend behandeld?
Als je als kind wat ouder wordt, neemt de complexiteit toe. Het wordt allemaal ingewikkelder, er wordt steeds meer van je gevraagd. Je gaat het ontdekken, leren en begrijpen. Dan kun je leren roeien met de riemen die je hebt. Je raakt steeds beter ingespeeld op jezelf en je omgeving. Je identiteit gaat groeien, je leert jezelf te zijn, ook in moeilijker situaties. Je gaat zelfstandig beslissingen nemen. Je ontwikkelt dan naar de volwassenheid, zodat je het roer van je eigen leven veilig kunt gaan overnemen.
Op de afbeelding hieronder zie je van beneden naar boven toe de opbouwende vermogens die kunnen worden gebruikt voor geestelijke groei en ontwikkeling naar de volwassenheid:
Je ziet bij een baby de voedings- en overlevingsdrang, het zoeken naar liefde en geborgenheid, dat zich gezond kan ontwikkelen door verbondenheid aan de moeder. Daarbij komt ook de vader in beeld bij het zoeken van bescherming. In de eerste jaren zullen de kinderen gevoelens peilen en contact maken. Als ze ongeveer zes maanden zijn, kan hun ‘interne tolk’ iemand kopiëren en nauwkeurig de juiste gemoedstoestand peilen. Ze peilen dan de gevoelens van de ander.
Het zal duidelijk zijn dat bij kleine kwetsbare kinderen niets mis mag gaan in de relatie en het gedrag van de ouders. Bij herhaaldelijke ruzies en harde woorden kan het kind levenslang slachtoffer worden. Als het een keer misgaat, moet het kind zo snel mogelijk liefde en vreugde terugvinden. Bij emotionele verwaarlozing en chaotische toestanden lopen de kleintjes groot gevaar. Daardoor ontstaan ernstige trauma’s. Ze moeten steeds weer opnieuw merken dat je blij met ze bent, dat je veel van ze houdt, en dat je ze beschermt en liefdevol verzorgd.
Jongeren met trauma’s kunnen moeilijk of geen vreugde meer (terug)vinden en zichzelf blijven. Getraumatiseerde kinderen kunnen hun emoties dan niet beheersen en de controle over zichzelf niet bewaren. Zij kunnen gebukt gaan onder emotionele beschadigingen en angstbanden. Als dit wordt opgemerkt, moet er worden gekeken wat er aan de hand is, zodat ze kunnen worden begeleid en geholpen.
Als de juiste geestelijke bouwstenen op de juiste tijd zijn ontwikkeld, kunnen ze nieuwe relaties aangaan, met liefdesbanden. Ze leren dan te communiceren, relativeren en waarderen. Dan groei je al naar de volwassenheid toe. De pubers en tieners kijken scherp naar identificatiefiguren, waaraan ze zichzelf kunnen spiegelen of vereenzelvigen. Je ziet dat het zich weer alles afspeelt binnen relaties en relatievorming.
Kom tot ze met geloof, hoop en liefde
Je krijgt dan ook steeds meer een bepaald doel voor ogen, dat je graag wilt bereiken. In de tienerjaren en jongvolwassen periode is het belangrijk dat ze de juiste goede identificatiefiguren hebben, die ze gaan navolgen. In deze fase behoren positieve gelovigen in beeld te zijn. Kom tot hen met geloof, hoop en liefde… en laat het ze ook zien! Woorden en daden moeten dan zeker in overeenstemming zijn.
Laat zien dat je van ze houdt. Laat ze Jezus zien, Die in het Evangelie tot ons komt. Hij nodigt ons uit, om een geloofsrelatie met te hebben. Zijn liefde is gelukkig overweldigend! Hij bindt ons met liefdebanden. Hij overwint onze angst. ‘De volmaakte liefde drijft de vrees uit’ (1 Joh. 4:18). In 1 Joh. 4:9 leert de Bijbel ons: ‘Hierin is de liefde van God aan ons geopenbaard, dat God Zijn eniggeboren Zoon in de wereld gezonden heeft, opdat wij zouden leven door Hem.’
Dat is het echte leven dat ons wordt aangeboden. Daardoor worden we geestelijk opgebouwd en vinden we het hoogste doel van ons leven. In de geestelijke verbinding met God komt er geestelijk herstel, als gevolg van wedergeboorte of herschepping. Dat kan een heerlijke uitwerking hebben tot in het diepste onderdeel van ons bestaan.
Hoe ontwikkelt het zich binnen in ons?
We gaan nu kijken welke ontwikkelingen er ook nodig zijn in ons brein en ons denken, om te komen tot geestelijke volwassenheid. Wat gebeurt er in onze hersenen bij geestelijke en emotionele groei? We zijn onbegrijpelijk wonderlijk gemaakt, en komen zo ook tot ontwikkeling. Onze Schepper is hierin ook te aanbidden in zijn grootheid, wijsheid en grote macht. Hij boven alles verheven!
In de hersenchemie zien we ook de principes en voorwaarden voor geestelijke groei. Ook daarin gaat het over het maken van de juiste verbindingen op de juiste tijd en fase van het leven. Dat is bij de opvoeding ook goed om te weten. We moeten daar ook rekening mee houden.
Hersensynchronisatie en geestelijke groei
Geestelijke behoeften, groei naar de volwassenheid en geestelijk herstel zijn ingegeven principes in de (her)scheppingsorde van God. Je kunt hierin ook kijken naar de werking van de hersenen (de hersenchemie) en de geestelijke groei. De hersenen bestaan uit de hersenstam (die basis lichaamsfuncties regelt) en het limbisch systeem voor de overlevingsinstincten en reflexen.
In de hersenfysiologie gaat het om de onderlinge verbindingen van hersencellen. Deze verbindingen moeten in orde zijn om gezond te kunnen ontwikkelen. Er moet dus een gezonde hersensynchronisatie zijn voor geestelijke groei.
Het LIFE-model
Dr. E. James Wilder geeft ons vanuit het LIFE-model vijf belangrijke fases voor een goede van de hersenen door, namelijk:
1. Erbij horen
2. Leven geven en ontvangen
3. Herstel van gezondheid (Opnieuw synchroniseren)
4. Rijpen
5. Zuiver blijven in onze identiteit (Jezelf blijven)
6. Het controlecentrum in ons
Het brein is het controlecentrum van het zenuwstelsel, dat informatie krijgt van de zintuigen. Het controlecentrum in de hersenen kan worden gestimuleerd en getraind. Als ons controlecentrum sterk is en goed getraind, zijn wij in staat onszelf te blijven ongeacht de intensiteit van allerlei gevoelens. De rechterhersenhelft van de hersenen controleert daarbij de emotionele regulatie.
Rijpen of groeien houdt in, dat de eisen die op ons afkomen ‘gesynchroniseerd’ zijn in onze ontwikkeling. We zijn dan gelijkmatig en evenwichtig opgegroeid. Daardoor kunnen we hoopvol, doelgericht en gecontroleerd blijven als we nieuwe vaardigheden aanleren.
Wanneer ons controlecentrum onontwikkeld en ongeorganiseerd is, verloopt het synchronisatieproces niet goed en kunnen wij door sterke negatieve emoties de controle over ons leven kwijtraken.
Een onvolwassen controlecentrum richt de aandacht op verkeerde dingen op de verkeerde tijd, wat niet tot volwassenheid leidt. Problemen worden dan niet opgelost. Men kiest liever voor de vluchtweg van vermijding van problemen. Je leert dan niet te volharden op een goede weg.
